“Cukrzyca chorobą XXI wieku”
Polskie Towarzystwo Diabetologii ogłasza, że w Polsce może być ponad 2,6 mln osób chorych na cukrzycę, a z tego 1/3 nie zdaje sobie sprawę o chorobie. Osoby niewykonujące wyników badań nie są w stanie wykryć u siebie początków tej podstępnej choroby, która długo nie daje niepokojących objawów.
Najczęściej występującym rodzajem cukrzycy jest cukrzyca typu II. Cukrzyca jest chorobą, w której stężenie glukozy we krwi stale lub bardzo często jest większe od stężenia prawidłowego, stan ten nazywamy hiperglikemią. Cukrzyca jest wynikiem złożonych zaburzeń regulacji przemiany materii.
W cukrzycy typu II nie występuje brak wytwarzanego hormonu insuliny przez komórki trzustki, a brak wrażliwości komórek na ten hormon. Metabolizm cukru jest zaburzony, nie ma odpowiedniego przenikania, transportu oraz wykorzystywania glukozy przez komórki, taki stan nazywa się pierwotnie insulinooprnością.
Cukrzyca typu II charakteryzuje się dużą insulinoopornością tkanek.tego typu cukrzycy jest możliwość leczenia większości pacjentów bez konieczności wprowadzania insuliny. Istnieje kilka odmian cukrzycy II, główne odmiany to cukrzyca skojarzona z otyłością, nadciśnieniem tętniczym i zaburzeniami lipidowymi. Większość chorych to osoby po 40 roku życia, niestety ze względu na coraz większy problem otyłości na cukrzycę chorują obecnie także młodsze osoby, w tym dzieci.
Podstawowym leczeniem w cukrzycy II jest dieta, wysiłek fizyczny, doustne leki obniżające stężenie glukozy we krwi, ewentualne wprowadzenie insuliny. Leki mają za zadanie zmniejszenie wytwarzania cukru przez wątrobę, co pozwala na obniżenie glikemii na czczo, zmniejszenia insulinooporności, czyli poprawie wykorzystywania glukozy w tkankach oraz zmniejszają wchłaniae glukozy w przewodzie pokarmowym.
Podstawowe zasady odżywiania w cukrzycy II powinny być wprowadzane nie tylko w samej chorobie, ale także w celu uchronienia przed powstawaniem choroby.
Należy zawsze pamiętać, że dieta jest podstawą leczenia cukrzycy II. Dieta jest bardzo istotna, dlatego ważne jest to, aby znać zasady zdrowego żywienia w cukrzycy.
Stosowanie się do zaleceń pozwoli na utrzymanie prawidłowej masy ciała, co pozwoli na uzyskanie lepszych wyników leczenia.
Najważniejszą zasadą jest wprowadzanie regularnych posiłków, w cukrzycy wprowadza się 5-6 posiłków w ciągu dnia, posiłki powinny być zjadane w równych odstępach czasowych – ok. 3-3.5 h. Należy wprowadzać różnorodne, ale wskazane produkty spożywcze. Dbając o urozmaicenie diety mamy pewność, że dostarczamy organizmowi wszystkie witaminy i składniki mineralne. Warto zwrócić uwagę na ilość spożywanej soli, ze względu na nadciśnienie tętnicze, które bardzo często towarzyszy osobom chorym na cukrzycę. Zabrania się dosalanie potraw, niestety żywność dostępna na rynku zawiera już sól np. wędliny, pieczywo, stąd zalecenie, aby już samemu nie dosalać potraw. Nie wolno zapominać o wypijaniu odpowiednich ilości płynów, zaleca się wodę, herbaty bez dodatku cukru, miodu, czy soków, zabrania się wypijanie napoi słodzonych np. soków z kartonów, napoi typu Cola.
Bardzo ważne jest zapoznanie się z podstawowymi składnikami żywieniowymi, które znajdą się w każdej diecie. Do podstawowych składników należą węglowodany, białka i tłuszcze. W diecie zarówno cukrzyka, jak i osoby chcącej uchronić się przed cukrzycą nie powinno zabraknąć błonnika pokarmowego.
Węglowodany stanowią najbardziej rozpowszechnione składniki żywności na świecie. W cukrzycy bardzo niekorzystne są węglowodany szybko przyswajalne, zalicza się do nich: cukier, słodycze, ciasta, produkty wyprodukowane z mąki pszennej. Zaleca się wprowadzanie węglowodanów długo przyswajalnych, które znajdują się w produktach z grubego przemiału, kaszach gruboziarnistych, ryżu brązowym, nasionach roślin strączkowych. Węglowodany złożone powinny pokrywać 55-60% zapotrzebowania energetycznego.
Osoby chorujące na cukrzyce bardzo często nie potrafią poradzić sobie z eliminacją cukru z diety i wprowadzają słodziki. Bardzo ważne jest to, aby z diety wyeliminować sztuczne słodziki takie jak aspartam, czy acesulfam K. Jeśli dany osoba na początku choroby nie potrafi poradzić sobie z eliminacją cukru, to zaleca się wprowadzenie naturalnych słodzików np. Stevi.
Osoby cierpiące na cukrzycę w szczególności powinny zwrócić uwagę na owoce, bardzo często pacjenci zjadają zbyt dużą ilość owoców, które co prawda są naturalnym zdrowym produktem, ale niestety zawierają dużo cukru. Osoba z cukrzycą nie powinna zjadać więcej niż 2 owoce w ciągu dnia.
Białka są budulcem organizmu, współtworzą strukturę komórek oraz są regulatorami przemiany materii. Białko też ma istotne znaczenie w regeneracji zużytych komórek i tkanek, dlatego tak ważne jest dostarczanie odpowiednich ilości białek. Białka powinny stanowić 15-20% wartości energetycznej danej diety, ważne jest to, aby nie wprowadzać diet wysokobiałkowych, szczególnie u chorych na cukrzycę. Warto pamiętać, że białko znajduje się także w innych produktach niż tylko mięsie, czy rybach, warto wprowadzać białko pochodzenia roślinnego np. nasiona roślin strączkowych, zboża, ponieważ tego typu produkty zawierają także błonnik pokarmowy.
Tłuszcze powinny pokrywać nie więcej niż 30 % zapotrzebowania energetycznego, aczkolwiek największą ich część powinny stanowić Jednonienasycone Kwasy Tłuszczowe –ok. 10-20% wartości energetycznej diety. Należy wprowadzać tłuszcze pochodzenia roślinnego np. oliwę z oliwek, olej lniany, słonecznikowy, rzepakowy, orzechy, nasiona. Należy unikać tłuszczy pochodzenia zwierzęcego takich jak: tłuste mięso, podroby, smalec, pełnotłuste mleko, śmietana, sery żółte, sery pleśniowe. Zaleca się wprowadzanie chudych gatunków mięs takich jak: kurczak, indyk, królik. Tego typu modyfikacje pozwolą na wyregulowanie profilu lipidowego, który jest bardzo często zaburzony u osób cierpiących na cukrzycę II.
U pacjentów z zaburzonym profilem lipidowym należy też baczną uwagę zwrócić na ilość spożywanych żółtek w ciągu tygodnia, ich ilość nie powinna przekraczać 4-5 sztuk.
Unikać należy widocznego tłuszczu – przed gotowaniem i pieczeniem należy zdejmować skórę. Mięso należy piec, przygotowywać na grillu lub gotować, należy unikać smażenia mięsa.
Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) jest szczególnie zalecane w diecie. Obecność błonnika w diecie skutecznie zwalnia tempo trawienia i wchłaniania węglowodanów z przewodu pokarmowego. Błonnik zawarty jest w warzywach, łuskach ziaren, otrębach. U osób chorych na cukrzycę ilość błonnika powinna wynosić ok. 15 g/ 100 kcal. Jarzyny i owoce należy spożywać w formie surowej, wówczas ilość błonnika jest największa.
mgr Dominiki Dietrich (Stefankiewicz)
Dietetyk medyczny Gdańsk
C.H. Manhattan
